بازیوارسازی (گیمیفیکیشن)
فهرست مطالب
مقدمه
کمبود آب یک نگرانی جهانی در حال رشد است و پرداختن به این موضوع با تشویق شیوههای مصرف مسئولانۀ آب بسیار مهم است. یکی از رویکردهای نوآورانه برای دستیابی به این امر، استفاده از رویکرد بازیوارسازی (Gamification) است که از اصول طراحی بازی برای تعامل و ایجاد انگیزه در افراد استفاده میکند. هدف این طرح، بررسی ظرفیت بازیوارسازی در تغییر رفتار مصرفکنندگان آب است که در نهایت منجر به الگوهای مصرف آب پایدارتر میشود.
اهداف طرح
هدف اصلی این طرح، طراحی و پیادهسازی یک بستر بازیست که مصرفکنندگان آب را تشویق کند تا عادتهای صرفهجویی در مصرف آب را اتخاذ کنند و آگاهی خود در خصوص اهمیت حفظ آب و درست مصرف کردن آن افزایش دهند. در این طرح سعی شده تا با ایجاد یک تجربۀ جذاب و تعاملی، انگیزۀ لازم در کاربران برای اصلاح رفتار در مصرف آب ایجاد شود. هدف کمّی از اجرای این طرح، کاهش سرانۀ مصرف کل کاربرانِ منتخب طرح، به میزان ۱۰ درصد نسبت به سال قبل خواهد بود.
مراحل اجرای طرح
این طرح در یک دوره یک ساله اجرا میشود. به این صورت که در یک ماه ابتدایی، برنامهریزی طرح صورت میگیرد و سپس در قالب ۴۸ رویداد هفتگی پیادهسازی خواهد شد.
به طور کلی، طرح در مراحل زیر به اجرا درآمده است:
- انتخاب محدوده مطالعاتی طرح (شهرک منتخب)
در این مرحله، شرایط انتخاب شهرک و واحدهای منتخب برای برگزاری رویدادها تعیین شد. از جمله شرایط تعیین شده، بالا بودن متوسط مصرف آب، متمرکز و نزدیک به هم بودن بلوکها و واحدهای شهرک، مساحت یکسان واحدهای منتخب، داشتن کنتورهای مجزا برای هر واحد، و داشتن هیئت مدیره جهت انجام هماهنگیهای برگزاری رویدادها بود.
- بازدید میدانی از چند شهرک و جلسه با اعضای هیئت مدیرۀ شهرک
پس از انجام بررسیهای اولیه و هماهنگی با شرکت آب و فاضلاب مشهد، سه شهرک ابوذر، پردیس، و سروش جهت بازدید میدانی انتخاب و طی هماهنگی انجام شده با هیئت مدیره شهرکها، بازدید میدانی با حضور یکی از اعضای هیئت مدیره و نمایندۀ شرکت آب و فاضلاب صورت پذیرفت و هدف انجام پروژه برای ساکنین شهرک تشریح شد که با استقبال مواجه گردید.
- جمعآوری و تحلیل دادههای مصرف شهرکها و انتخاب شهرک برگزیده
پس از بررسی میانگین مصارف ماهانه اشتراک های ویلایی و آپارتمانی شهرک ابوذر و مجتمع سروش برای دوره دوم۱۴۰۲ نتایج ذیل حاصل گردید و شهرک ابوذر غفاری به عنوان گزینه مناسب طرح انتخاب گردید.
- تدوین قواعد بازی و برنامۀ زمانبندی اجرای رویدادها
جهت تدوین قوانین، مقالات و گزارشهای معتبر علمی در خصوص طرحهای مشابه جمعآوری و مطالعه گردید و سپس با توجه به شرایط بومی شهرک منتخب و با استفاده از توان خلاقیت تیمی، قواعد بازی طراحی شد.
- کاهش مصرف نسبت به ماه گذشته: بازای هر مترمکعب کاهش ۱۰۰۰ امتیاز؛
- رتبۀ سرانۀ مصرف آب در طول دوره نسبت به سایر شرکتکنندگان: رتبۀ اول ۱۰,۰۰۰ امتیاز، و رتبههای بعدی به ترتیب ۱۰۰ امتیاز کمتر از رتبۀ قبلی؛
- مصرف سرانۀ کمتر نسبت به استاندارد (۱۲۵ لیتر در روز بازای هر نفر): بازای هر لیتر ۱۰ امتیاز؛
- شرکت در جلسات هفتگی: بازای هر جلسه ۱۰۰۰ امتیاز؛
- به اشتراکگذاری تجربیات کاهش مصرف در جلسات هفتگی: بازای هر جلسه ۵۰۰ امتیاز؛
- مشارکت در آموزش (ارسال محتوا در گروه، ارائه در جلسه و …): بازای هر محتوای مفید و غیرتکراری ۵۰۰ امتیاز؛
- مشارکت در برگزاری رویدادها: بازای هر رویداد ۱۰۰۰ امتیاز.
- اجرای بازیوار سازی
جلسه توجیهی جهت ارائه قوانین حاکم بر بازی و استمرار بازی و قرائتهای منظم هفتگی کنتورهای مشارکتکنندگان، به مدت چهار هفته برگزار گردید.
در این رویدادها سعی شده تا از مشارکت ساکنان جهت انتقال تجربه در کاهش مصرف آب خانگی و نیز آموزش روشهای کاهش مصرف استفاده شود. همچنین، با گزارش میزان مصرف آب واحدها به یکدیگر و مقایسۀ مصرف هر واحد و متوسط مصرف شهرک با مقدار مصرف استاندارد، و رتبهبندی واحدها بر این اساس، جو رقابتی بین واحدها تقویت میشود که میتواند محرک خوبی جهت تغییر الگوی مصرف آنها در هفتههای پیشِ رو باشد.
در انتهای هر دورۀ چهار هفتهای و در آخرین رویداد، واحد و بلوک منتخب معرفی شده و از ساکنان آنها تقدیر به عمل میآید. نتایج تحقیقات علمی نشان داده است، این کار میتواند تأثیر مثبتی در تثبیت رفتار مصرفی ساکنانِ برگزیده، و نیز تغییر رفتار مصرفی سایر همسایگان جهت رقابت با آنها داشته باشد.
وضعیت به روز شده طرح
با انتخاب شهرک ابوذر شهر مشهد به عنوان محدوده مطالعاتی این طرح، فعالیتهای اجرایی از آبان ماه سال ۱۴۰۲ آغاز گردید، که مشارکت ۳۸ خانواده را به همراه داشته و تا کنون با اجرای سه مرحله بازی، کاهش ۹ درصدی در مصرف آب خانوارها محقق شده است.
در این طرح که با رویکرد بازیوارسازی اجرا میشود، با قرائت کنتور و برگزاری رویدادهای هفتگی، به کاربران این امکان داده میشود تا با همسایگان خود ارتباط گستردهتری برقرار کنند، تجارب خود را منتقل و آموزشهای لازم را دریافت نمایند تا از این طریق، ضمن تقویت حس رفاقت و رقابت سالم، با دریافت تابلوهای امتیازات و دستاوردها که به صورت هفتگی ارائه میشود، به کاربران انگیزۀ بیشتری جهت تداوم رفتارهای صرفهجویانه میدهد. در نهایت و در پایان هر ماه، با توجه به امتیازات کسب شده توسط واحدها و بلوکها بر اساس شاخصهای مدنظر، واحد و بلوک منتخب معرفی شده و از آنها تقدیر خواهد شد.
با توجه به رویکرد برجستهسازی طرح و انتشار دستاوردها، اجرای این طرح که نشان از مشارکت مردم در امر مدیریت مصرف دارد، پوشش رسانهای نیز پیدا کرده؛ که گزارش تصویری آن در تاریخ ۱۸/۱۲/۱۴۰۲ در خبرگزاری مهر منتشر گردید.